Historia Helu - od 9 maja 1945 w zakresie wojskowości

Odcinek mierzei helskiej od Juraty aż do końca cypla był po wojnie jedną z najbardziej strzeżonych i ufortyfikowanych baz wojskowych. Niekończące się kilometry umocnień polowych wykonanych z betonowych prefabrykatów można spotkać w helskim lesie na każdym kroku.

Przedwojenne stanowisko działa 152,4 mm nr 1 baterii Laskowskiego, znajdujące się najbliżej Zatoki, zostało wysadzone w powietrze przypadkowo, w niewyjaśnionych okolicznościach już po wyzwoleniu Helu - podobno jesienią 1946 roku. ... tutaj więcej o baterii Laskowskiego ...
W latach powojennych w związku z rozbudową Marynarki Wojennej port wojenny w Helu powiększono ponad dwukrotnie, poszerzając go w kierunku portu rybackiego.
Podjęto decyzje szybkiej budowy nowych Baterii Artylerii Stałej (BAS) lokując je wzdłuż całego polskiego Wybrzeża - najwięcej w rejonie Helu i Zatoki Gdańskiej.

[fot. działa po renowacji w maju 2006 ze strony www: www.reduta.fortyfikacje.pl/redlowo1.htm ]


[fot. Valle]

13 BAS - Hel-Cypel - W 1948 roku zbudowano nowe stanowisko artyleryjskie, dokładnie według przedwojennego projektu, sytuując go na północ od przedwojennego stanowiska nr. 4. mniej więcej tam, gdzie na szkicu jest stanowisko NKM-u dwulufowego.
Przenumerowano stanowiska - przedwojenne stanowisko nr. 2 - otrzymało nr .1, stanowisko nr. 3 otrzymało nr. 2, stanowisko nr. 4 otrzymało nr. 3, a nowo zbudowane otrzymało nr. 4
Na tych stanowiskach ustawiono 4 działa 13 BAS (Baterii Artylerii Stałej) - armaty morskie B-13 kalibru 130 mm (lufy długości 50 kal) produkcji radzieckiej.
Ich zasięg maksymalny wynosił 25 km, a skuteczny 19 km. ostatnie z tych dział stoi na stanowisku nr 3 do dziś. W roku 2008 stanowisko to zostało odrestaurowane przez Muzeum Obrony Wybzreża i wraz z wystawami umieszczonymi w schronie pod działem udostępnione do zwiedzania.


3 BAS - Hel-Bór - 4 działa 152,4mm, gotowość bojowa osiągnięta w 1956 roku, jako jedna z ostatnich oddanych do użytku. Była to najpotężniejsza, jedyna powojenna bateria kalibru 152,4 mm, uzbrojona w działa radzieckie MU-2. Jedno z tych dział można oglądać w Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie. 


[fot. Valle]

27 BAS - Hel - W 1955 roku zbudowano niedaleko portu rybackiego, od strony Zatoki cztery stanowiska dział 100 mm BU34U, zagłębione w ziemi cienkościenne, żelbetowe, w odległościach co 50m, . Ustawiono na nich 4 radzieckie armaty morskie B-34U o zasięgu ognia maksymalnym 22 km, a skutecznym 16,4 km. Armaty takie miał w tym czasie także ORP Burza. Helskie stanowiska połączono podziemnymi korytarzami komunikacyjnymi. Po rozwiązaniu baterii trzy działa pocięto na złom. Ostatnie działo stoi na stanowisku do dziś.


W 1974 roku, w związku ze zmianami w koncepcjach obronnych Układu Warszawskiego, a także ze wzrostem znaczenia broni rakietowej i wzmocnieniem środków napadu powietrznego, rola artylerii nadbrzeżnej drastycznie zmalała - z tego powodu rozformowano w Polsce wszystkie Baterie Artylerii Stałej. W 1977 roku zaprzestano konserwacji dział, porzucając je na pastwę losu.... W latach 90-tych większość armat rozebrano na złom - także te helskie przestały istnieć, do dziś pozostawiono tylko działa wspomniane powyżej.


9 Flotylla Obrony Wybrzeża

31 maja 1965 roku z Brygady Obrony Wodnego Rejonu Głównej Bazy powstała 9 Flotylla Obrony Wybrzeża nosząca od 18 listopada 1978 roku imię kontradm. Włodzimierza Steyera. W jej skład weszły również Komendy Portów Wojennych w Gdyni i na Helu.
Flotylla ta była odpowiedzialna za obronę akwenu morskiego przyległego do wschodniego wybrzeża Polski. Jej głównym zadaniem było zwalczanie okrętów podwodnych oraz walka przeciwminowa (poszukiwanie, zwalczanie oraz stawianie min).

Jednostki nadbrzeżne 9 Flotylli miały specjalistyczne przeznaczenie. Zadaniami inżynieryjno-saperskimi zajmował się 43 Batalion Saperów w Helu-Borze. Stałą obserwację pasa wód przybrzeżnych prowadziły punkty obserwacji wzrokowo-technicznej i łączności 7 Rejonu Łączności i Obserwacji na Helu.
Obronę przeciwlotniczą zapewniał 7 Dywizjon Artylerii Przeciwlotniczej w Ustce, a obronę przeciwchemiczną - 55 Kompania Przeciwchemiczna w Rozewiu.

28 grudnia 2006 roku 9 Flotylla Obrony Wybrzeża w Helu została rozformowana i podzielona pomiędzy inne jednostki wojskowe opuściła Hel.
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Od czasów przedwojennych zmienił się kształt cypla, resztki przedwojennego stanowiska nr. 1 Baterii Laskowskiego zastały zniszczone przez wody Zatoki, natomiast plaża na wysokości obecnego stanowiska nr. 3 działa 130 mm bardzo się poszerzyła.
Rozebrano większość torów kolejki wąskotorowej, wymieniono a następnie skasowano większość dział.
W muzeum Marynarki Wojennej w Gdyni można obejrzeć:
- jedno działo Bofors 152 mm z baterii Laskowskiego (ciężar z podstawą 28000kg, zasięg 23 km, ciężar pocisku 46 kg),
- dwa działa Schneider 105 mm (na kołach) z baterii Greckiej lub Duńskiej (ciężar całkowity 5000kg, zasięg 20 km, ciężar pocisku 26,4 kg)
- dwulufowe działo Bofors wz.34/36 120 mm zdjęte z "Gryfa" (ciężar całkowity 17650kg, zasięg 19,4 km, ciężar pocisku 24 kg)

W muzeum Wojska Polskiego w Warszawie można m.inn. obejrzeć:
- jedno działo Bofors 152 mm z baterii Laskowskiego,
- jedno działo MU-2 152 mm z baterii w Hel-Bór.

Po wojnie do Polski wrócił kuter pościgowy BATORY zobacz opis na stronie Marynarka Wojenna RP - Ryszard Kadow i po licznych, śródlądowych kolejach losu, uratowany przed pocięciem na złom wrócił do Helu jako pomnik, stojący obecnie na nabrzeżu Portu Wojennego.

Trzydziestu jeden spośród poległych obrońców Helu spoczywa w zbiorowej mogile na helskim cmentarzu, wielu innych wróciło do czynnej służby w marynarce PRL, niektórym w owych latach nawet tego prawa odmówiono.
Komandor Władysław Steyer po powrocie z niewoli do kraju, piastował wysokie stanowiska w Marynarce, aż w 1947 roku został mianowany jako kontradmirał dowódcą Marynarki Wojennej. W 1950 roku został usunięty ze swojego stanowiska i zmuszony do przeniesienia się daleko od morza, do Ostrołęki. Na Wybrzeże wrócił dopiero po rehabilitacji październikowej w 1956 roku, w roku 1957 zmarł.
Kapitan Mańkowski z baterii Laskowskiego został po wojnie pilotem portowym w Szczecinie, a w 1950 roku usunięto go z pracy i zakazano mu jakiejkolwiek pracy w rejonie morza.
Komandor porucznik Zbigniew Przybyszewski został w 1950 roku zwolniony z wojska aresztowany i skazany w sfingownym procesie na karę śmierci przez Najwyższy Sąd Wojskowy. W tym samym procesie 19-tu oficerów WP w lipcu 1952, kary śmierci otrzymało za nonsensowne zarzuty polityczne jeszcze czterech innych komandorów. Nie pomogły odwołania do Bieruta i Zawadzkiego. Trzech ze skazanych haniebnymi wyrokami :

• komandor porucznik Zbigniew Przybyszewski,

• komandor Jerzy Staniewicz,

• komandor Stanisław Mieszkowski

zostało zastrzelonych w więzieniu.....

W więzieniach "Informacji Wojskowej" - militarnej wersji bezpieki, zginęli także - spośród obrońców Helu:

•  por.mar. Zbigniew Smoleński-Nieczuja, stracony 21.02.1946 r. w Bydgoszczy,

• por.mar. Zdzisław Ficek, stracony dnia 16.12.1952 r. w Gdańsku,

• kontradmirał Adam Mohuczy, zmarł po torturach 07.05.1953 r. w więzieniu w Sztumie,

• kpt.mar. Kazimierz Bartoszyński, zmarł po torturach 07.08.1955 r. w więzieniu we Wronkach,

• kmdr por. Wacław Zbigniew Krzywiec, torturowany w więzieniu, zmarł 12.03.1956 r. zaledwie w miesiąc po warunkowym zwolnieniu.

..wielu innych skazanych, jak np. komandor porucznik Robert Kasperski, czy komandor Marian Wojcieszek (obrońcy Helu z 1939 roku) doczekało października i symbolicznej rehabilitacji.....

Metadane - wyciąg z rejestru zmian